شهر بیرجَند مرکز استان خراسان جنوبی و مرکز شهرستان بیرجند در شرق ایران است. این شهر در سال1385، تعداد 157848 نفر جمعیت داشته‌است.
شهر بیرجند، اولین شهر در ایران است که دارای سازمان آبرسانی بوده و بنگاه آبلوله بیرجند به عنوان اولین سازمان آبرسانی ایران شناخته می‌شود. این شهر همچنین دومین شهری در ایران است که در سال 1302و پیش از تهران ، از لوله‌کشی آب شهری برخوردار گردید.
مدرسه شوکتیه این شهر، سومین مدرسه آموزش به سبک جدید، بعد از دارالفنون و رشدیه تبریز است. به علت موقعیت سیاسی و استراتژیک شهر بیرجند، سومین فرودگاه کشور در سال 1312پس از قلعه مرغی و بوشهر، در این شهر ساخته شد و تا پیش از جنگ جهانی دوم ، دو کنسولگری انگلستان و روسیه در بیرجند، مشغول فعالیت بوده‌اند.
منبع:www.birjandcity.com
شهر بیرجَند مرکز استان خراسان جنوبی و مرکز شهرستان بیرجند در شرق ایران است. این شهر در سال 1385، تعداد 157484نفر جمعیت داشته‌است.
شهر بیرجند، اولین شهر در ایران است که دارای سازمان آبرسانی بوده و بنگاه آبلوله بیرجند به عنوان اولین سازمان آبرسانی ایران شناخته می‌شود. این شهر همچنین دومین شهری در ایران است که در سال 1302و پیش از تهران ، از لوله‌کشی آب شهری برخوردار گردید.
مدرسه شوکتیه این شهر، سومین مدرسه آموزش به سبک جدید، بعد از دارالفنون و رشدیه تبریز است. به علت موقعیت سیاسی و استراتژیک شهر بیرجند، سومین فرودگاه کشور در سال 1312پس از قلعه مرغی و بوشهر، در این شهر ساخته شد و تا پیش از جنگ جهانی دوم ، دو کنسولگری انگلستان و روسیه در بیرجند، مشغول فعالیت بوده‌اند.
نام
نام اصلی این شهر، بیرجند است که به صورت‌های برجند، برجن، برکن و بیرگند نیز در نوشته آمده‌است.
پنج وجه تسمیه برای بیرجند بیان شده‌است.
بیرجند یعنی نصف شهر/نیم شهر
بیرجند یعنی شهر بلند
بیرجند یعنی شهر چاه
بیرجند یعنی شهر طوفان
بیرجند یعنی برزن
آقای رجبعلی لباف خانیکی در مقاله خود تحت عنوان "تأملی در نام بیرجند"، بیرجند را مرکب از دو جزء "بیر" و "جند" میداند. "بیر" در پارسی باستان به معانی رعد و برق، صاعقه و طوفان و "جند" که معرّب "کند" است به زبان فرارودی به معنی مکان و شهر آمده‌است. با توجه به نامهای مناطق و شهرها در خراسان بزرگ ، مانند تاشکند، خجند، سمرقند و ...، این وجه تسمیه درست تر به نظر می‌رسد.
موقعیت جغرافیایی
شهرستان بیرجند با 140 کیلومتر مرز مشترک با کشور افغانستان در جنوب استان خراسان واقع شده است. شهرستان بیرجند از شمال به شهرستان قاینات، از شرق به کشور افغانستان،از جنوب به شهرستان نهبندان و استان کرمان و از مغرب به شهرستانهاى فردوس و طبس محدود است. وسعت این شهرستان 34893 کیلومترمربع و مرکز آن شهر بیرجند مى باشد که در 59 درجه و 13 دقیقه طول جغرافیایى و 32 درجه و 53 دقیقه عرض جغرافیایى ودر ارتفاع 1470 مترى از سطح دریا قرار گرفته است.
فاصله شهر بیرجند تا مرکز استان خراسان 481 کیلومتر، تا مرکز استان سیستان و بلوچستان 458 کیلومتر و تا مرکز استان کرمان 586 کیلومتر میباشد. بیرجند شهرستانى کوهستانى است و در آن کوهها و درههاى عمیق و حاصلخیزى وجود داردکوههاى عمده شهرستان عبارتند از:رشته کوه باقران در جنوب کوه شاه در غرب (حاشیه کویر) ، رشته کوه مؤمن آباد. آب و هواى این شهرستان بیابانى و نیمه بیابانى است. در شهرستان بیرجند رودخانه عمده اى وجود ندارد و رودها که به «کال» معروفند، عموماً فصلی و مسیل میباشند.این شهرستان در حال حاضر داراى 4 بخش مرکزی، خوسف، درمیان، سربیشه، 19 دهستان و 4 نقطه شهری میباشد بیرجند پرجمعیت ترین شهرستان جنوب خراسان میباشد و جمعیت آن طبق سرشماری سال75، 000/280نفر بوده که از این میزان 000/130 نفر در مناطق شهری و 000/150 نفر در مناطق روستایى ساکن میباشند
تاریخچه بیرجند
نخستین بار نام بیرجند در اسناد مکتوب در کتاب معجم البلدان، قرن هفتم هجری قمری آمده که این شهر را از زیباترین بلدیه قهستان معرفی کرده است. همچنین سیاحان و مورخانى چون مارکوپولو ، یاقوت حموی، مقدسی، حمدا... مستوفی و حافظ ابرو در کتابهاى خود از این شهر به نوعی یاد نموده اند. بیرجند مرکب از دو جزء«بیر» و «جند» است که هر دو بخش آن در زبان پارسی باستان واژهاى مستقل و داراى معنا و مفهوم اساطیری و تاریخی میباشد که این دو جزء باهم معنى «شهرتوفان» یا شهر «صاعقه» را میدهد.کشفیات اخیر باستان شناسان در منطقه بیرجند حاکی از این است که نواحی مزبور علاوه بر اینکه محل سکونت یا معبر انسانها در پیش از تاریخ بوده، رد پاى قوم ساگارتى یکی از اقوام کوچ نشین پارسی را نیز در خود به یادگار گذاشته است که نمونه بارز آن کهن ترین اثر کشف شده بیرجند به نام سنگ نگار لاخ مزار کوچ میباشد که بر آن نقوش پیش از تاریخ، علائم پیکتوگرافی یا تصویری و کتیبه هاى خط عربی نیز به چشم میخورد.
قرائن و شواهد نشان دهنده این است که آبادانى و رونق شهر بیرجند از دوره صفویه به بعد بوده، که تقریباً تا اواسط دوره قاجاریه معماری و بافت هماهنگی را دربر داشته است. یادمانهاى تاریخی بیشمار در این شهر، خانه هاى گلی و گنبدی شکل و کوچه هاى پیچ در پیچ، قراولخانه هاى بیدار و کاروانسراهاى پرجنب و جوش حکایت از دفاع در برابر دشمن بیگانه و یا مبارزه با توفان شن دارد. با توجه به همه این عوامل شناخت گذشته شهر بیرجند با عناصری چون میدانهاى کوچک، آب انبارهاى قدیمی، مساجد و حمامهاى عمومی میسر میگردد. روی هم رفته شهر بیرجند داراى 19 محله معتبر و مهم بوده است.
اماکن تاریخی
آب انبار‌ها
بند دره یکی از جاذبه های گردشگری بیرجندآرامگاه حکیم نزاری
ارگ کلاه فرنگی
بند دره
بند عمرشاه
عمارت اکبریه
قلعه بیرجند
کنسولگری انگلیس (باغ منظریه)
مدرسه شوکتیه
مدرسه معصومیه
مصلی بیرجند
یخدان رحیم آباد
اماکن تفریحی
آبنمای موزیکال
پارک آزادی
پارک توحید
پارک صیادشیرازی
موزه بیرجند
بانک اطلاعات شهرستان بیرجند
